Oczekiwania wobec ustawy o kierujących pojazdami były bardzo duże, a jej założenia z 2002 r. miały zapewnić powstanie jednego z najnowocześniejszych systemów szkolenia i egzaminowania kierowców. Tymczasem większość planowanych nowatorskich rozwiązań pozostała na papierze, gdyż albo nie zostały uwzględnione w trakcie dalszych prac, albo ich wejście w życie przesunięto na 2016 rok. Zamiast tego powstała skomplikowana i przeregulowana ustawa, która wymaga ciągłych poprawek.
Obecna nowelizacja, zainicjowana przez organizacje reprezentujące środowisko szkoleniowców, miała rozwiązać najpoważniejsze problemy tej branży. Ostatecznie przyjęto kilkadziesiąt zmian dotyczących uprawnień do kierowania pojazdami i zasad ich wydawania, szkolenia osób ubiegających się o te uprawnienia, warunków prowadzenia działalności gospodarczej w tym zakresie, wymagań wobec instruktorów i wykładowców, przeprowadzania egzaminów państwowych, wymagań wobec egzaminatorów, nadzoru nad szkoleniem i egzaminowaniem, wykonywania badań kierowców i wielu innych zagadnień, o których będzie mowa w dalszych częściach artykułu.
Wejście w życie nowych przepisów. Prawo jazdy w trybie pół eksternistycznym dopiero od 2015 roku. Większość omówionych zmian weszła w życie w dniu 24 sierpnia br. Pierwszy wyjątek od tej zasady stanowią przepisy art. 14 ust. 2a–2d, art. 12 ust. 1 pkt 7, ust. 2-2b i 5, art. 14a ustawy o kierujących pojazdami, które związane są z potwierdzaniem danych i wymianą informacji z innymi organami państw członkowskich Unii Europejskiej, prowadzoną za pomocą Europejskiej Sieci Praw Jazdy. Ta grupa nowych i zmienionych przepisów wchodzi w życie z dniem 25 października 2014 r. Drugi wyjątek stanowią przepisy wprowadzające możliwość rezygnacji z teoretycznej części szkolenia kursowego dla osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami i przystępowania do egzaminu teoretycznego w trybie eksternistycznym. Chodzi tu o nowe lub zmienione przepisy art. 23a, art. 27 ust. 4a, art. 50 ust. 2 pkt 5 ustawy. No i wreszcie ostatnia część przepisów likwidująca luki w systemie prawa jazdy na próbę i w systemie punktowym - art. 92 ust. 1 i art. 98 ust. 1 ustawy - wchodzi faktycznie w życie z dniem 4 stycznia 2016 roku.
Pomimo, że zmiany w ustawie dotyczące zakresu uprawnień związanych z prawem jazdy nie mogły wykraczać poza granice określone Dyrektywą Rady z dnia 29 lipca 1991 r. nr 91/439/EWG w sprawie praw jazdy, to i tak wzbudziły kontrowersje wśród osób zajmujących się bezpieczeństwem ruchu drogowego. Kontrowersje dotyczą znowelizowanego przepisu art. 6 ust. 3 pkt 4 ustawy. Zgodnie z tym przepisem osoba posiadająca prawo jazdy kategorii B od co najmniej 3 lat może kierować motocyklem o pojemności skokowej silnika nieprzekraczającej 125 cm3, mocy nieprzekraczającej 11 kW i stosunku mocy do masy własnej nieprzekraczającym 0,1 kW/kg. Tym samym, do kierowania szybkim jednośladem zostały dopuszczone osoby nieposiadające jakiegokolwiek przeszkolenia w tym zakresie. Niemające pojęcia o trakcji takiego pojazdu, technice kierowania i zagrożeniach dla motocyklistów. Nawet, gdyby kierowca samochodu osobowego prowadziłby go przez 20 lat, to i tak nie nabędzie umiejętności i doświadczenia niezbędnego do jazdy motocyklem. Dlatego wprowadzony wymóg posiadania prawa jazdy kategorii B przez okres 3 lat wydaje się być co najmniej niedostatecznie uzasadniony.
Szkoda, że pomysłodawcy nowych rozwiązań nie pomyśleli o innym rozszerzeniu uprawnień. Dyrektywa 91/439/EWG stanowi bowiem, iż posiadacz prawa jazdy kategorii B1 może kierować motocyklami trójkołowymi, o masie własnej nieprzekraczającej 550 kg. Ponieważ kategoria B1 zawiera się w kategorii B, to zamiast zezwalać posiadaczom uprawnień samochodowych na kierowanie jednośladem, lepszym pomysłem byłoby pozwolić im na prowadzenie trójkołowców, których trakcja bardziej odpowiada dotychczasowym doświadczeniom tej grupy osób. Trzeba też uczciwie powiedzieć, że polskie szkolenie w zakresie prawa jazdy kategorii A nie uczy techniki jazdy niezbędnej do kierowania klasycznym trójkołowym motocyklem. Tym samym nic nie stało na przeszkodzie, aby przestać zmuszać osoby pragnące kierować takimi pojazdami do zdobywania prawa jazdy kategorii A. Inne przykładowe niewykorzystane możliwości unijnych przepisów, to chociażby zezwolenie dla posiadaczy prawa jazdy kategorii B na kierowanie autobusami o liczbie miejsc do 17 osób łącznie z kierowcą i dmc do 3,5 t, wykorzystywanymi przez organizacje niekomercyjne dla celów społecznych, pod warunkiem że kierowca świadczy swoje usługi dobrowolnie.
Mniej kontrowersyjną i niemającą - jak się wydaje - istotnego znaczenia dla ruchu drogowego zmianę dotyczącą zakresu uprawnień do kierowania pojazdami wprowadza znowelizowany przepis art. 6 ust. 1 pkt 14 ustawy o kierujących pojazdami, stanowiący o zakresie uprawnień dla kategorii D1+E. Dotychczas prawo jazdy tej kategorii uprawniało do kierowania zespołem pojazdów o dopuszczalnej masie całkowitej nieprzekraczającej 12 t, składającym się z pojazdu ciągnącego określonego dla kategorii D1 i przyczepy. Po wejściu w życie nowelizacji posiadacz prawa jazdy kategorii D1+E będzie mógł kierować zespołem pojazdów bez ograniczeń w zakresie dopuszczalnej masy całkowitej takiego zespołu. W praktyce ograniczeniem będzie przepis art. 61 ust. 1 pkt 1 ustawy Prawo o ruchu drogowym, zgodnie z którym rzeczywista masa całkowita przyczepy ciągniętej przez autobus nie może przekraczać rzeczywistej masy całkowitej pojazdu ciągnącego.
Osoba, która zamieszkuje lub przebywa przez 185 dni na terytorium RP ze względów uprawniających do uzyskania prawa jazdy, może także ubiegać się w Polsce o wymianę prawa jazdy, którego termin ważności upłynął, a które wydane zostało za granicą w jednym z państw członkowskich Unii Europejskiej, Konfederacji Szwajcarskiej lub państwie członkowskim Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - stronie umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym. Umożliwiają to nowe przepisy art. 14 ust. 2a-2d. Warunkiem wydania polskiego prawa jazdy w miejsce nieważnego zagranicznego dokumentu jest potwierdzenie danych i wymiana odpowiednich informacji z zagranicznymi organami właściwymi w tych sprawach, a także - co jest oczywiste - spełnienie odpowiednich wymagań związanych z przedłużeniem ważności prawa jazdy. Potwierdzenie danych i wymiana informacji prowadzona ma być za pomocą Europejskiej Sieci Praw Jazdy, w takim zakresie, w jakim będzie to aktualnie możliwe.
