Głównym obowiązkiem straży jest ochrona spokoju i porządku w miejscach publicznych, ale jak wynika ze statystyk, w dużej mierze poświęca się ona drugiemu z ustawowych zadań – kontroli ruchu drogowego. W zeszłym roku straż miejska i gminna wystawiła kierowcom łącznie 2 097 600 mandatów, tym samym wyciągając z ich portfeli 211 437 300 zł.
Kierowcy, miejcie się na baczności
Na dzień 31 grudnia 2012 r. na terenie całego kraju funkcjonowało łącznie 596 oddziałów straży miejskiej i gminnej. Z roku na rok rośnie liczba oddziałów straży. W porównaniu z rokiem 2011 ich liczba wzrosła o 22.
Najwięcej oddziałów znajduje się w województwie zachodniopomorskim, wielkopolskim i dolnośląskim. Porządku w całej Polsce strzeże w sumie 9790 strażników. Zgodnie z art. 11 Ustawy o straży gminnej, do zadań straży należy w szczególności ochrona spokoju i porządku w miejscach publicznych. Jako drugi obowiązek wymieniono czuwanie nad porządkiem oraz kontrole ruchu drogowego – w zakresie określonym w przepisach o ruchu drogowym. Nie ulega jednak wątpliwości, że straże gminne i miejskie poświecają się głównie realizacji drugiego zadania.
W 2012 roku straż ujawniła 2 097 600 wykroczeń przeciwko bezpieczeństwu i porządkowi w komunikacji. Lwią część stanowią wykroczenia zarejestrowane przez urządzenia rejestrujące – 1 109 763 ujawnionych wykroczeń, skutkujących 965 335 mandatami na łączną kwotę 160 012 905 zł. Mandaty wystawione kierowcom stanowią niemal 81 proc. wszystkich mandatów nałożonych przez straż. Dla porównania, grzywny za wykroczenia przeciwko porządkowi i spokojowi publicznemu stanowią tylko 2,9 proc., a przeciwko bezpieczeństwu osób i mienia zaledwie 0,7 proc. Warto więc wiedzieć jakie uprawnienia straż posiada wobec kierowców.
Do czego straż ma prawo
Strażnik ma prawo do udzielania pouczeń, legitymowania, a także ujęcia osób stwarzających zagrożenie i doprowadzenia ich do najbliższej jednostki Policji. Może dokonywać kontroli osobistej i przeszukiwania bagaży, ale tylko w przypadku uzasadnionego podejrzenia, że dana osoba popełniła czyn zabroniony. Ma również prawo do zatrzymania pojazdu, wylegitymowania uczestnika ruchu i wydawania mu wiążących poleceń odnośnie korzystania z drogi lub pojazdu.
Straż miejska ma prawo do nakładania grzywien w postępowaniu mandatowym, dokonywania czynności wyjaśniających i kierowania wniosków o ukaranie do sądu. W 2012 r. skierowała do sądu 102 300 wniosków o ukaranie kierowców. Straż może także wydawać dyspozycje odholowywania pojazdów i unieruchamiania ich przy pomocy blokady kół, o ile nie będzie to zagrażało bezpieczeństwu. W ubiegłym roku założono 127 178 blokad i odholowano 27 750 pojazdów. Może również dokonywać kontroli drogowych. Obowiązkiem straży jest uniemożliwienie prowadzenia pojazdu osobie będącej pod wpływem alkoholu (lub innych środków odurzających) i zaczekanie na przyjazd policji.
Kontrole drogowe
Strażnicy miejscy mogą dokonywać kontroli ruchu drogowego wobec kierowców, którzy nie zastosowali się do zakazu ruchu w obu kierunkach oraz naruszających przepisy ruchu drogowego, gdy zostało to zarejestrowane za pomocą urządzeń pomiarowych. Mogą także skontrolować uczestników ruchu drogowego, gdy naruszają oni przepisy o zatrzymaniu lub postoju pojazdów, ruchu pieszych, bądź też o ruchu motorowerów, rowerów, wózków rowerowych, pojazdów zaprzęgowych, o jeździe wierzchem lub pędzeniu zwierząt.
Straż miejska posiada również prawo do przeprowadzania kontroli publicznego transportu drogowego (na podstawie art. 45 ust. 1 ustawy z dn. 16 grudnia 2010 o publicznym transporcie zbiorowym). Strażnik podejmujący interwencję musi być umundurowany, a działania może podejmować tylko na obszarze gminy, którą reprezentuje. Ma obowiązek poinformowania o powodzie zatrzymania i okazania legitymacji służbowej na żądanie kierowcy.
Urządzenia rejestrujące
Straż miejska może kontrolować prędkość z jaką poruszają się kierowcy za pomocą fotoradarów przenośnych. W porównaniu z rokiem 2011 wzrosła liczba takich urządzeń. Na wyposażeniu straży w ubiegłym roku było 333 fotoradarów, czyli o 97 więcej niż w roku poprzednim.
Straż obowiązują jednak pewne ograniczenia, w kwestii rozstawiania sprzętu pomiarowego. – Po pierwsze, może ustawiać takie urządzenia tylko w obszarze zabudowanym. – mówi Agnieszka Kaźmierczak, operator systemu Yanosik – Po drugie, wymagane jest do tego uzyskanie zgody od miejscowego komendanta policji. – dodaje. Kontrola musi oczywiście odbywać się w uzgodnionym czasie i miejscu, które powinno być odpowiednio oznakowane (znakiem D-51). Urządzenie pomiarowe musi także posiadać ważną homologację, w przeciwnym wypadku kierowca nie będzie zobowiązany do zapłacenia mandatu.
Lokalne media często informują o tym, gdzie w danym tygodniu można spodziewać się kontroli prędkości przeprowadzanej przez straż miejską. Dla tych, którzy nie mają czasu na pozyskanie takich informacji pomocna może okazać się aplikacja dla kierowców – Nasi użytkownicy mogą ostrzegać się wzajemnie o różnego rodzaju zdarzeniach na drodze, w tym także o kontrolach przeprowadzanych przez różne służby – dodaje A. Kaźmierczak, Yanosik.pl.
Zdjęcia z ukrycia
Warto pamiętać, że przenośny fotoradar może rejestrować poczynania kierowców także z ukrycia, gdy jest on "schowany" w nieoznakowanym samochodzie. Pomiar może być dokonywany tylko wtedy, gdy auto nie znajduje się w ruchu. Strażnicy miejscy mogą dokonywać tego typu kontroli tylko na drogach gminnych, powiatowych i wojewódzkich oraz drogach krajowych w obszarze zabudowanym, z wyłączeniem autostrad i dróg ekspresowych. W przypadku zarejestrowania wykroczenia za pomocą odpowiedniego urządzenia, straż może żądać od właściciela pojazdu wskazania osoby, której w określonym czasie powierzył pojazd.
