Znowelizowana ustawa o czasie pracy kierowców, która weszła w życie 16 lipca 2013, która dotychczas określała tylko czas pracy kierowców wykonujących przewóz drogowy zatrudnionych na podstawie stosunku pracy, aktualnie określa również:
1a) czas pracy przedsiębiorców osobiście wykonujących przewozy drogowe, oraz
1b) czas pracy osób niezatrudnionych przez przedsiębiorcę, lecz osobiście wykonujących przewozy drogowe na jego rzecz tj. kierowców mających własną działalność gospodarczą tzw. samozatrudnionych, a także kierowców zatrudnionych na podstawie umowy cywilnoprawnej – umowy zlecenia oraz umowy o dzieło.
Przewozy drogowe tych kierowców w rozumieniu art. 4 pkt 6a ustawy z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym dotyczą oprócz transportu drogowego, także niezarobkowych przewozów drogowych oraz innych przewozów drogowych w rozumieniu przepisów rozporządzenia (WE) nr 561/2006.
Opracowanie tych zmian wynikało z konieczności wdrożenia do polskiego prawa uregulowań zawartych w art 2 ust 1 dyrektywy 2002/15/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 11 marca 2002 w sprawie organizacji czasu pracy osób wykonujących czynności w trasie w zakresie transportu drogowego w kwestiach kierowców pracujących na własny rachunek.
Czas pracy kierowców przedsiębiorców i niebędących pracownikami
Do ustawy o czasie pracy kierowców został dodany Rozdział 3a, który ma zastosowanie do kierowców, o których mowa powyżej, co do których został określony czas pracy, jak również objęto ich obowiązkiem ewidencjonowania godzin pracy.
W nawiązaniu do czasu pracy tych kierowców warto wspomnieć, że zgodnie z art. 50 pkt 1 k) znowelizowanej ustawy o transporcie drogowym do nowych zadań Inspekcji Transportu Drogowego należy właśnie kontrola czasu pracy przedsiębiorców osobiście wykonujących przewozy, a także kierowców niebędących pracownikami, którzy świadczą usługi na rzecz podmiotów posiadających stosowne uprawnienia do wykonywania przewozów.
Zgodnie z nowymi przepisami ustawy o czasie pracy kierowców, czasem pracy kierowców - przedsiębiorców oraz osób niezatrudnionych, jest czas od rozpoczęcia do zakończenia pracy, w którym pozostają oni na swoich stanowiskach pracy, będąc do dyspozycji podmiotu, dla którego świadczą usługę przewozu drogowego i wykonują czynności, o których mowa w art. 6 ust. 1. Do czynności tych zaliczamy w szczególności:
1) prowadzenie pojazdu;
2) załadowywanie i rozładowywanie oraz nadzór nad załadunkiem i wyładunkiem;
3) nadzór oraz pomoc osobom wsiadającym i wysiadającym;
4) czynności spedycyjne;
5) obsługę codzienną pojazdów i przyczep;
6) inne prace podejmowane w celu wykonania zadania służbowego lub zapewnienia bezpieczeństwa osób, pojazdu i rzeczy;
7) niezbędne formalności administracyjne;
8) utrzymanie pojazdu w czystości.
Gotowość zaliczana również do czasu pracy
Jednak w całej tej kwestii dotyczącej czasu pracy kierowców niebędących pracownikami bardziej niepokojące są zapisy art 26b ust 2, który stanowi, że do czasu pracy osób, o których mowa w art. 1 pkt 1b (czyli tych niezatrudnionych lecz osobiście wykonujących przewozy drogowe na rzecz przedsiębiorcy) wlicza się czas pozostawania w gotowości, o której mowa w art. 6 ust. 2 „Czasem pracy kierowcy jest również czas poza przyjętym rozkładem czasu pracy, w którym kierowca pozostaje na stanowisku pracy kierowcy w gotowości do wykonywania pracy, w szczególności podczas oczekiwania na załadunek lub rozładunek, których przewidywany czas trwania nie jest znany kierowcy przed wyjazdem albo przed rozpoczęciem danego okresu.”
Skoro do czasu pracy zalicza się także czas pozostawania w gotowości uniemożliwia to kierowcom na samozatrudnieniu oraz tym pracującym na podstawie umów cywilnoprawnych wykonywania pracy w takich samych godzinach jak kierowcom na podstawie umowy o prace. Pozostawanie w gotowości jest dość często spotykaną aktywnością u kierowców głównie podczas załadunków. W przypadku tych kierowców (niebędących pracownikami) czas pozostawiania w gotowości będzie zaliczany w podsumowaniu miesięcznym (np. ewidencji czasu pracy) do czasu pracy, a nie do okresów „dyżuru” jak w przypadku kierowców zatrudnionych na podstawie umowy o prace.
Ponadto z nowelizacji przepisów wynika, że Inspekcja Transportu Drogowego będzie uprawniona do kontrolowania czasu pracy tylko kierowców przedsiębiorców jak również tych niebędących pracownikami. Kontroli ITD w tym zakresie nie zostaną natomiast poddani kierowcy zatrudnieni na podstawie stosunku pracy. Kontrolę czasu pracy tych kierowców nadal przeprowadzać będą inspektorzy Państwowej Inspekcji Pracy.
Określono tygodniowy czas pracy kierowców przedsiębiorców i niebędących pracownikami
W ustawie o czasie pracy kierowców (art. 26c ust.1) założono, że tygodniowy czas pracy tych kierowców nie może przekraczać przeciętnie 48 godzin w przyjętym okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 miesięcy. Ustawa dopuszcza w ust 2 w/w przepisu, że tygodniowy czas pracy może być przedłużony do 60 godzin, określono jednak warunek, że średniotygodniowy czas pracy nie może przekroczyć 48 godzin w przyjętym okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 miesięcy.
Zgodnie z ust 3 tegoż artykułu średniotygodniowy czas pracy określony powyżej dotyczy przedsiębiorców osobiście wykonujących przewozy, oraz kierowców niezatrudnionych lecz wykonujących przewozy na jego rzecz, niezależnie od liczby podmiotów, na rzecz których wykonują przewóz drogowy. Ograniczenie to obowiązuje również w przypadku jednoczesnego zatrudnienia ich jako kierowców na podstawie stosunku pracy u innych podmiotów.
Ważne!!
Zwróćmy uwagę, że tylko w stosunku do kierowców niezatrudnionych lecz wykonujących przewozy na rzecz przedsiębiorcy (ale już nie kierowców-przedsiębiorców) do czasu pracy wlicza się czas pozostawania w gotowości, co oznacza, że średniotygodniowy czas pracy, który nie może przekroczyć 48 godzin w przyjętym okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 miesięcy, obejmuje oprócz czasu prowadzenia pojazdu czy też wykonywania innej pracy, również czas pozostawania w gotowości przez tych kierowców.
Przerwy w czasie pracy oraz praca w porze nocnej
Należy w tym miejscu zaznaczyć, że kierowców przedsiębiorców i niebędących pracownikami zgodnie z brzmieniem art 26c ust 4 ustawy o czasie pracy kierowców dotyczą również przepisy stanowiące o przerwach w czasie pracy przeznaczonych na odpoczynek (art. 13 ust. 1) oraz pracy wykonywanej w porze nocnej (art. 21).
Zgodnie z powyższym artykułem „po sześciu kolejnych godzinach pracy kierowcy przysługuje przerwa przeznaczona na odpoczynek w wymiarze nie krótszym niż 30 minut, w przypadku gdy liczba godzin pracy nie przekracza 9 godzin oraz w wymiarze nie krótszym niż 45 minut, w przypadku gdy liczba godzin pracy wynosi więcej niż 9 godzin. Przerwa może być dzielona na okresy krótsze trwające co najmniej 15 minut każdy, wykorzystywane w trakcie sześciogodzinnego czasu pracy lub bezpośrednio po tym okresie.”
Jednakże przy zastosowaniu przerwy na odpoczynek 45 minut (lub dzielonej 15+30) po okresie prowadzenia pojazdu wynoszącym 4,5 godziny wynikającej z rozporządzenia (WE) nr 561/2006 odbiór przerw wynikających z ustawy o czasie pracy nie jest już konieczny. Trzeba jednak założyć, że do czasu pracy w danym dniu będzie zaliczany tylko czas prowadzenia pojazdu i wcześniej kierowca nie wykonywał żadnej innej pracy oraz nie pozostawał w gotowości, którą w przypadku tych kierowców też zaliczana do czasu pracy.
Uregulowanie kwestii związanej z ograniczeniem czasu pracy kierowcy w porze nocnej ma tutaj analogiczne zastosowanie jak w przypadku kierowców zatrudnionych na postawie umowy o prace tj. zgodnie z art. 21 „w przypadku gdy praca jest wykonywana w porze nocnej, czas pracy kierowcy nie może przekraczać 10 godzin w danej dobie.”
Okresy odpoczynku
Warto pamiętać,że zasady wykorzystywania odpoczynków dziennych i tygodniowych nie uległy zmianie. Zgodnie z nowymi przepisami ustawy o czasie pracy kierowców (art. 26c ust 5) odbiór odpoczynków przez kierowców przedsiębiorców oraz kierowców wykonujących przewozy na podstawie umowy cywilnoprawnej odbywa się zgodnie z przepisami rozporządzenia (WE) nr 561/2006 albo umowy AETR. W każdej dobie od momentu rozpoczęcia pracy kierowca musi odebrać minimum 11 godzinny odpoczynek dzienny regularny, bądź jeśli może skorzystać ze skrócenia – odpoczynek skrócony minimum 9 godzin w dobie.
Dotychczasowe zasady wynikające z rozporządzenie (WE) nr 561/2006/umowa AERT obowiązują również w odniesieniu do odpoczynków tygodniowych.
Ewidencjonowanie godzin pracy
Od 16 lipca br. zgodnie z brzmieniem art. 26d ustawy czasie pracy kierowców, w stosunku do kierowców przedsiębiorców i kierowców niezatrudnionych lecz świadczących usługi na rzecz danego podmiotu nałożony został obowiązek ewidencjonowania godzin pracy, którego niespełnienie zagrożone jest już sztywną karą, o której będzie mowa poniżej. Stanowi to niewątpliwie novum w prawie transportowym.
Jakie podmioty są zobowiązane do prowadzenia takiej ewidencji?
Zgodnie z nowymi przepisami ewidencję czasu pracy kierowcy przedsiębiorcy prowadzi sam przedsiębiorca. Natomiast ewidencję czasu pracy osób wykonujących przewozy na rzecz danego przedsiębiorcy, prowadzi podmiot, na rzecz którego wykonywany jest przewóz drogowy. Dodatkowo przedsiębiorca ten ma obowiązek przekazywać kopie sporządzonej ewidencji kierowcom na tzw. samozatrudnieniu bądź zatrudnionych na podstawie umowy cywilnoprawnej.
Ustawa nakłada również obowiązek przechowywania sporządzonej ewidencji przez okres dwóch lat po zakończeniu okresu nią objętego (art. 26e). Dotychczas kierowcy Ci podlegali tylko normom rozporządzenia (WE) nr 561/2006
Dopuszczalne formy prowadzenia ewidencji czasu pracy
Tę kwestię reguluje art 25 ust 1 ustawy o czasie pracy kierowców, zgodnie z którym ewidencja może mieć postać jednej z 5 form:
1) zapisów na wykresówkach;
2) wydruków danych z karty kierowcy i tachografu cyfrowego;
3) plików pobranych z karty kierowcy i tachografu cyfrowego;
4) innych dokumentów potwierdzających czas pracy i rodzaj wykonywanej czynności, lub
5) rejestrów opracowanych na podstawie dokumentów, o których mowa w pkt 1–4.
Forma ewidencji nie uległa zmianie i jest analogiczna jak dotychczas, czyli tak jak to miało miejsce w stosunku do kierowców zatrudnionych na podstawie stosunku pracy.
Nowe kary za przekroczenie czasu pracy kierowców przedsiębiorców i kierowców niezatrudnionych oraz za nieprowadzenie ich ewidencji czasu pracy
W załączniku 3 do Ustawy o transporcie drogowym przewidziano nowe kary dla przedsiębiorców. Obecnie zgodnie z pkt 8.2 przekroczenie tygodniowego wymiaru czasu pracy, o którym mowa w art. 26c ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców jest zagrożone następującymi karami pieniężnymi:
1. do 2 godzin – 100 zł
2. powyżej 2 do 10 godzin – 300 zł
3. powyżej 10 godzin – 500 zł
Za przekroczenia tygodniowego czasu pracy przewidziane są również kary dla kierowców zawarte w pkt 15 załącznika 1 do ustawy o transporcie drogowym:
Przekroczenie tygodniowego wymiaru czasu pracy, o którym mowa w art. 26c ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców, przez osoby niezatrudniowe przez przedsiębiorcę, lecz osobiście wykonujące przewozy drogowe na jego rzecz:
1. do 2 godzin – 50 zł
2. powyżej 2 do 10 godzin – 300 zł
3. powyżej 10 godzin – 500 zł
W taryfikatorze kar zawartych w załącznikach do ustawy o transporcie drogowym przewidziana została również kara za nieprowadzenie ewidencji czasu pracy (pkt. 8.3 załącznik 3) kierowców przedsiębiorców i kierowców nie-pracowników, której wysokość wynosi 1000 zł
Według nowych zasad sankcjonowane jest również nieudzielenie przerwy, o której mowa w art. 13 ust. 1 ustawy z dnia 16 i zagrożone karą 300zł (pkt 8.4 załącznik 3)
